Η Κρήτη ανέκαθεν, λόγω της φυσικής και γεωπολιτικής θέσης της, ήταν «μήλο της έριδος» για τους λαούς της Μεσογείου. Όσοι κατακτητές πέρασαν από εδώ, επιδόθηκαν σε μεγάλα οχυρωματικά έργα, όπως κάστρα, φρούρια, τείχη, πύργους, κουλέδες με σκοπό αφενός την εποπτεία προς την ευρύτερη περιοχή για έγκαιρη προετοιμασία σε ενδεχόμενη απειλή, αφετέρου την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών επικράτειάς τους.
Περιηγούμενοι στα χωριά και στο χώρο, θα δείτε πάμπολλα διάσπαρτα απομεινάρια από αυτά τα μνημεία τα οποία κρύβουν πολλές ιστορίες που είναι κρίμα να της αφήσουμε στη λήθη. Καλό είναι να ξέρετε ότι η διάκριση που γίνεται μεταξύ τους είναι σε γενικές γραμμές η εξής:
Τείχη: Αφορούν τις μεγάλες πόλεις της βόρειας ακτογραμμής.
Φρούρια ή Καστέλια, όπως λέγονται τα Ενετικά φρούρια, βρισκόταν σε όλο το νησί. Μάλιστα πολλά χωριά σήμερα λέγονται Καστέλι, προφανώς λόγω παλαιότερων φρουρίων, που ίσως δεν υπάρχουν σήμερα. Τα κάστρα, φρούρια και καστέλια αποτελούσαν δημόσια κτίρια και ανεγείρονταν με δημόσια δαπάνη και με τις αγγαρείες του ντόπιου πληθυσμού. Η Κρήτη είναι ένα μεγάλο νησί με πολλά σημεία από τα οποία μπορεί κάποιος να επιβιβαστεί στο νησί.
Έτσι, οι διάφοροι κατακτητές της, κυρίως οι Ενετοί, φρόντιζαν να κατασκευάσουν δεκάδες φρούρια σε νευραλγικές θέσεις του νησιού και σε νησίδες που βρίσκονται γύρω από αυτό, τα οποία χρησιμοποιούσαν για να ελέγχουν την τριγύρω περιοχή και τα περάσματα. Για τους Ενετούς, δεν υπήρχε περίπτωση να μείνει αναξιοποίητη η αμυντική θέση μιας περιοχής• φρόντιζαν πάντα σε κάθε φέουδο -έστω και μικρό- να κατασκευάσουν κάστρο.
Κουλέδες: Φρούρια που κατασκεύασαν οι Τούρκοι μετά που κατέλαβαν το Χάνδακα το 1669 (μετά από 22 χρόνια), στην προσπάθειά τους να ισχυροποιήσουν την παρουσία τους σε όλη την κρητική επικράτεια. Οι Τούρκοι συντηρούσαν τις οχυρώσεις τους ως το τέλος της παρουσίας τους στο νησί.
Πύργοι: Ο Πύργος ήταν ένα ψηλό οικοδόμημα θεμελιωμένο πάνω σε ισχυρή βάση, που χρησιμο-ποιούνταν κυρίως για αμυντικούς σκοπούς. Το σχήμα του ήταν κυκλικό, ημικυκλικό, τε- τραγωνικό ή πολυγωνικό. Πύργοι κτίζονταν πολλές φορές στην εξωτερική πλευρά των τειχών ενός κάστρου, κοντά στις πύλες του και στις γωνίες των φρουρίων. Η ανέγερση πύργων αποτέλεσε ένα από τα οχυρωματικά μέτρα που έλαβαν οι εκάστοτε κατακτητές της Κρήτης (κυρίως Ενετοί και Τούρκοι) για να ισχυροποιήσουν την επικυριαρχία τους στο νησί και να προστατευτούν από τα συνεχή επαναστατικά κινήματα των Κρητικών. Πύργους έκτισαν κι οι Βυζαντινοί την περίοδο 961-1204 μ.Χ., για να προστατεύσουν την επαρχία τους από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών.
Οι πύργοι ήταν κτίρια μικρότερα που κτίζονταν κυρίως από μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες φεουδαρχών με αγγαρείες ή με δικά τους έξοδα. Ήταν δηλαδή ιδιόκτητοι και μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους. Γι’ αυτό σε εμφανές μέρος, συνήθως πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, έφεραν το οικόσημο της οικογένειας που αποτελούσε και την ταυτότητα του πύργου. Έτσι, αρχικά η συστηματική ανέγερση πύργων έγινε από τους ενετούς φεουδάρχες και ύστερα από τους Τούρκους Μαλικιαναγάδες.
Επίσης, υπήρχαν και πύργοι που δεν είχαν αμιγή αμυντικό χαρακτήρα, αλλά ήταν οι πολυτελείς επαύλεις που διέμεναν οι άρχοντες των χωριών. Είχαν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να καλύπτουν τις οικιστικές ανάγκες των φεουδαρχών, αλλά παράλληλα προσέφεραν και διάφορες διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ήταν γνωστές ως επαύλεις, κονάκια, σεράγια, που έπαιζαν κι αυτά το ρόλο του πύργου.
Οι περισσότεροι από τους πύργους δεν υπάρχουν πλέον, καθώς καταστράφηκαν από την μανία των επαναστατημένων Κρητικών.