Μονη του Αγιου Γεωργιου του Επανωσηφη

Η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Απανωσήφη ή Επανωσήφη είναι από τις πιο πολυπληθείς ανδρικές μονές στην Κρήτη και ένα από τα πιο φημισμένα μοναστήρια στο νησί.

Η Μονή χρονολογείται από το τέλος της Ενετοκρατίας κι αμέσως απέκτησε μεγάλη φήμη, με αποτέλεσμα τα επόμενα χρόνια να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κρήτης.

Ιδρύθηκε γύρω στα 1600 από το μοναχό Παΐσιο, ο οποίος ξεκίνησε από τη Μονή Αγ. Αντωνίου Απεζανών για να πάει στη Μονή Αγκαράθου. Διανυκτέρευσε όμως στα κτήματα του ενετού Λαγγουβάρδου κοντά στο Κακό Χωριό (το σημερινό Μεταξοχώρι) και όταν στον ύπνο του είδε τον Άγιο Γεώργιο, έκτισε εκεί την Μονή Επανωσήφη. Με το πέρασμα του χρόνου, οι κάτοικοι των γύρω χωριών τον συνέδραμαν στην προσπάθειά του. Έπειτα ήρθαν μοναχοί από γειτονικές μονές και με δικά τους οικονομικά μέσα έφτιαχνε ο καθένας το δικό του κελί.

Η ονομασία Επανωσήφη δόθηκε από τον άρχοντα της περιοχής Λαγγουβάρδο, ο οποίος είχε δύο βοσκούς με το ίδιο όνομα, Σήφης. Για να τους ξεχωρίζει έδωσε τα ονόματα Επάνω-Σήφης και Κάτω-Σήφης. Έτσι επικράτησε η προσωνυμία, Άγιος Γεώργιος του Επανωσήφη.

Την περίοδο της τουρκικής επιδρομής (1645-1669), η Μονή Επανωσήφη αρχίζει να αναπτύσσεται και να αποκτά τα πρώτα σημαντικά περιουσιακά της στοιχεία. Το 18ο αιώνα η Μονή βρίσκεται σε μεγάλη ακμή. Οι περισσότεροι περιηγητές που ήρθαν στην Κρήτη σταμάτησαν στη Μονή Επανωσήφη. Αρκετοί απ' αυτούς διέσωσαν πληροφορίες για τη μοναστική κοινότητα, τις ασχολίες των Μοναχών, την πνευματική ακτινοβολία της και τη μορφή του κτιριακού συγκροτήματος.

Η πνευματική και κοινωνική προσφορά της Μονής στα χρόνια της Τουρκοκρατίας είναι ανεκτίμητη. Βοηθούσε τους οδοιπόρους αλλά και το δοκιμαζόμενο λαό της Κρήτης. Διατηρούσε σχολείο και πλούσια βιβλιοθήκη. Συγχρόνως ζούσαν στο Μοναστήρι λόγιοι Μοναχοί, οι οποίοι ανέπτυξαν δράση ως αντιγραφείς βιβλίων, ως υμνογράφοι, ή ως διδάσκαλοι.

Η πνευματική ακτινοβολία της Μονής και η οικονομική της άνθιση συνεχίζονται και κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Η επανάσταση όμως του 1821 υπήρξε καθοριστικός σταθμός για τη ζωή της Μονής. Πολλοί μοναχοί σφαγιάστηκαν και κειμήλια πουλήθηκαν για να αγοραστούν όπλα για τον αγώνα.

Κατά την επανάσταση του 1866 οι πατέρες της Μονής μαζί με τον Ηγούμενο Σωφρόνιο διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο. Οι περισσότεροι Μοναχοί κατατάχτηκαν στα επαναστατικά σώματα, όπως εκείνο του Μιχαήλ Κόρακα. Οι γεροντότεροι μαζί με τα κειμήλια και τα ιερά σκεύη μεταφέρθηκαν προσωρινά στη Μονή Απεζανών. Εκείνη την περίοδο η Εκκλησία ανέλαβε να συντηρεί από τα έσοδα των μοναστηριών τα σχολεία της Κρήτης. Τα τεράστια έσοδα της Μονής Επανωσήφη χρησιμοποιήθηκαν για την πληρωμή των δασκάλων που είχαν αναλάβει την εκπαίδευση των παιδιών σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για την Κρήτη.

Το 1941 οι Μοναχοί του Επανωσήφη πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Το Ηγουμενείο έγινε νοσοκομείο για τους τραυματίες και πάνω από 100 αστικές οικογένειες βρήκαν καταφύγιο στο μοναστήρι. Η Μονή προσέφερε μεγάλη βοήθεια στα αντάρτικα σώματα παρ' όλο που οι Γερμανοί λεηλάτησαν αρκετές φορές το μοναστήρι.

Όπως φαίνεται από το Αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου η Μονή διέθετε μεγάλη περιουσία όχι μόνο στο Νομό Ηρακλείου, αλλά και στην Ιεράπετρα, στο Μεραμβέλλο και στο Οροπέδιο Λασιθίου. Μετόχια και περιουσία της Μονής υπάρχουν σχεδόν σε όλη την Κρήτη. Αλλά και η προσφορά της είναι μεγάλη (ανέγερση Ορφανοτροφείου, του γηροκομείου του Ηρακλείου, συμβολή στην ανέγερση του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά και των κτιρίων της Αρχιεπισκοπής στο Ηράκλειο κ.λπ.).

Το Καθολικό βρίσκεται στο κέντρο του μεγάλου προαύλιου χώρου της Μονής. Είναι ρυθμού δίκλιτης Βασιλικής. Το δεξιό κλίτος τιμάται στον Άγιο Γεώργιο και το αριστερό στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Θεμελιώθηκε στις 5 Μαρτίου 1861 και αποπερατώθηκε στις 22 Απριλίου 1863. Το τέμπλο του ναού είναι περίτεχνα ξυλόγλυπτο με σπάνιες παραστάσεις.

Στο αριστερό μέρος του καθολικού βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου, η οποία σε μεγάλο μέρος της καλύπτεται με πολύτιμα τάματα και αφιερώματα.

Στο διάβα των αιώνων η Μονή ανέθρεψε μεγάλα πνευματικά αναστήματα, τα οποία με τη ζωή και τη δράση τους, αξιώθηκαν να ανέλθουν σε ανώτατα εκκλησιαστικά αξιώματα.

Σε ειδικά διαμορφωμένη διώροφη πτέρυγα, στεγάζεται το εκκλησιαστικό μουσείο και η βιβλιοθήκη. Στο μουσείο το οποίο πληρεί όλες τις σύγχρονες τεχνολογικές προϋποθέσεις, εκτίθενται παλαιές εικόνες, Ευαγγέλια, ιερά κειμήλια- σκεύη, κ.α. Επίσης η Μονή έχει στη κατοχή της μεγάλο αριθμό ιερών λειψάνων αγίων. Στην αυλή της Μονής, υπάρχει η κρήνη του Αγιάσματος, η οποία ανακαλύφθηκε όταν ο ευσεβής χριστιανός Μηλιαράς είδε στο όνειρο του τον Άγιο Γεώργιο.

Η Μονή Επανωσήφη πανηγυρίζει δύο φορές το χρόνο με τη συμμετοχή πλήθους προσκυνητών. Την 23η Απριλίου, τη μνήμη του μαρτυρίου του Αγίου Γεωργίου και την 3η Νοεμβρίου, την ανακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Γεωργίου.

Ο πύργος των Λαγγουβάρδων (Λιβάδια Μονοφατσίου)

Ανατολικά από την Μονή του Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη υπήρχε μέχρι το 1671 ο οικισμός Λιβάδια. Ο οικισμός ήταν φέουδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο τον ενοικίαζε σε διάφορα πρόσωπα. Το 1332 ενοικιαστής ήταν ο Γεώργιος Νταλαπόρτα και το 1450 ο Στέφανος Φοσκαρίνι. Τους τελευταίους αιώνες της Ενετοκρατίας στην Κρήτη (16ος - 17ος), η περιοχή αποτελούσε φέουδο των Λαγγουβάρδων, οι οποίοι είχαν βοηθήσει στην ίδρυση της Μονής Επανωσήφη. Ένας μοναχός ήταν μέλος της οικογένειάς τους.

Οι Λαγγουβάρδοι, για να ισχυροποιήσουν τη θέση τους στην περιοχή, έκτισαν πύργο, ερείπια του οποίου σώζονται ακόμη και σήμερα πάνω σε ένα λόφο που δέσποζε του οικισμού. 

Μη χάσετε…

Όσοι έχετε τη δυνατότητα να επισκεφτείτε το μοναστήρι τις ημέρες του Πάσχα, επιδιώξτε να βρεθείτε εδώ τη Μεγάλη Παρασκευή και τη Δευτέρα του Πάσχα. Τη Μεγάλη Παρασκευή (ακολουθία του Επιταφίου), μετά τη λιτάνευση του Επιταφίου στο χώρο της Μονής, όλοι κατευθύνονται προς το κοιμητήριο. Στη συνέχεια πηγαίνουν στο υπόστεγο των προβάτων, που υπάρχει στο μοναστήρι, όπου εκεί όλα τα πρόβατα περνούν κάτω από τον Επιτάφιο.

Τη Δευτέρα του Πάσχα είναι η Ιερά Πανήγυρης του Αγίου Γεωργίου, όπου πολύς κόσμος επισκέπτεται το μοναστήρι για να προσκυνήσει τη Χάρη του. Την ημέρα εκείνη συνήθως επισκέπτεται τη Μονή ένας ιππικός όμιλος και κατά τη λιτανεία της εικόνας του Αγίου Γεωργίου γύρω από το χώρο της Μονής, προπορεύονται γεωργαλίδικα άλογα. Το ενδιαφέρον των επισκεπτών κεντρίζουν οι αγώνες, που πραγματοποιούνται λίγο πιο κάτω από τη Μονή. Οι αγώνες αυτοί συνδέονται με τον Άγιο Γεώργιο, αφού ο Άγιος ήταν έφιππος και στρατιωτικός.

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ – ΣΤΑΘΜΟ ΤΟΝ ΕΠΑΝΩΣΗΦΗ:

• Δασάκι Επανωσήφη
• Υδροβιότοποι Δαμανίων και Αρμανωγείων
• Μουσικό Εργαστήρι Λαβύρινθος στο Χουδέτσι