Χιλιομετρική απόσταση από Ηράκλειο: 20,4
Το χωριό του «Διαγωνισμού Χωρικής Οινοποίησης», οι Αγιές Παρασκιές, είναι κτισμένο αμφιθεατρικά πάνω σε ένα λόφο με οπτική προς όλη την αμπελουργική ζώνη των Πεζών.
Η εύφορη και κατάσπαρτη από αμπέλια και ελιές γη (γύρω από το χωριό βρέθηκαν “μαγκάνες”, πιεστήρια λαδιού μινωικής εποχής) που δίνουν ονομαστά προϊόντα όπως ελιές και λάδι, επιτραπέζια σταφύλια, κρασί, σταφίδα, δικαιολογούν τον οινοπαραγωγικό χαρακτήρα του οικισμού. Επιπλέον, η εγγύτητα του οικισμού στο Ηράκλειο και η στρατηγική γεωγραφική του θέση εξηγούν την ανάπτυξή του στο πέρασμα του χρόνου. Οι λαοί που θέλησαν να κατακτήσουν το νησί άφησαν το αποτύπωμά τους στην περιοχή, δημιουργώντας μια πλούσια λαϊκή παράδοση. Αμύθητοι θησαυροί, η ανεύρεση των οποίων υποσχόταν την οικονομική σωτηρία της Κρήτης, νεράιδες και σκοτεινά πλάσματα πρωταγωνιστούν στις δοξασίες της περιοχής. Ο οικισμός αρχίζει να οικοδομείται μετά τον 11ο αιώνα, ενώ σε γραπτές αναφορές εμφανίζεται από τις αρχές του 13ου αιώνα. Το 1630 ο Basilicata αναφέρεται σε δύο χωριά, τις AgiesParaschiesApano, AgiesParaschiesCato. Δηλαδή δύο χωριστούς οικισμούς που καθένας είχε τη δική του εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, έτσι δικαιολογείται και η ονομασία στον πληθυντικό, Aγιές Παρασκιές.
Εκκλησίες και θρησκευτικές παραδόσεις
Το όνομα του χωριού προκύπτει επίσης και από 5 ναούς αφιερωμένους στην Αγία Παρασκευή που σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπιά τους. Ακόμα και ο πολιούχος τρίκλιτος ναός του χωριού, ο Άγιος Γεώργιος που θα συναντήσετε σε ύψωμα στο κέντρο του χωριού, είναι αφιερωμένος (το ένα κλίτος του) στην Αγία Παρασκευή (το άλλο είναι στους Αγίους ∆έκα). Στον οικισμό θα βρείτε κι άλλους ναούς, όπως ο Άγιος Αντώνιος, ο Προφήτης Ηλίας στη γέφυρα του Κολομόδι και άλλους ερειπωμένους. Ο ναός της Αγίας Ζώνης είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός ναός μέσα στο χωριό, ο οποίος χρονολογείται στην αρχή της περιόδου της Ενετοκρατίας. Είναι κατάγραφος, δυστυχώς όμως τμήμα των τοιχογραφιών του είναι σήμερα καλυμμένο με στρώσεις ασβέστη.
Πίσω στο χρόνο
Στη θέση Κάμπος βρέθηκε θολωτός-κυψελοειδής τάφος ο οποίος χρονολογείται στην ύστερη γεωμετρική-ανατολίζουσα περίοδο (810-600 π.Χ.) με τεφροδόχους και αγγεία με ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Ηρακλείου. Ο τάφος ανήκει στο ίδιο οικιστικό σύνολο με αυτό της αρχαίας Έλτυνας.
Σημαντικό εύρημα στη θέση Πορτέλα είναι και ο θησαυρός από 82 υπέρπυρα (χρυσά νο- μίσματα) των συμβασιλευόντων αυτοκρατόρων Βασιλείου Β ́ και Κωνσταντίνου Η ́ (976-1025) καθώς και 8 όμοια του Νικηφόρου Φωκά (963-969). Τα νομίσματα φυλάσσονται σήμερα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Βόρεια του οικισμού βρίσκεται η τοποθεσία «Πιτσούνι». Το τοπωνύμιο αυτό το συναντούμε σε γαμήλιο συμβόλαιο του 1462 και όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο γεγονός ότι εκεί πρέπει να ήταν ο πρώτος οικιστικός πυρήνας του χωριού. Βρέθηκαν ερείπια διαφόρων τάφων, πιθανόναρχαϊκής εποχής, του 5ου ή 4ου αιώνα π.Χ. και ερείπια τριών εκκλησιών. Εκεί υπήρχαν πηγές νερού και λένε πως εμφανίζονταν νεράιδες και όποιος έπινε νερό από κει έχανε τα λογικά του.
Ανατολικά του χωριού βρίσκεται ο μικρός οικισμός “Κολομόδης”, {καλό-μόδιον: μονάδα μέ- τρησης}, όπου υπήρχαν χάνια για τη διανυκτέρευση των οδοιπόρων στο οθωμανικά χρόνια.
Στο μετόχι των Φουνάρων κοντά στη Μονή Αγκαράθου διέμειναν Έλληνες που είχαν διωχθεί από τους Τούρκους πριν μετεγκατασταθούν στις Αγιές Παρασκιές.
Η επαφή του χωριού με τη Μονή Αγκαράθου διαδραμάτισε ευνοϊκή επίδραση στην πνευματική ανάπτυξη των κατοίκων. Μάλιστα ο Μητροπολίτης Κρήτης Μελέτιος Νικολετάκης, που καταγόταν από το χωριό, όταν ήταν Αρχιμανδρίτης στη Μονή Αγκαράθου, το 1815 οργάνωσε το Κρυφό Σχολειό στη Βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Ζώνης. Μετά την Τουρκοκρατία κτίστηκε το πρώτο σχολείο το οποίο διατηρείται ανακαινισμένο ως σήμερα και στεγάζει το εικαστικό εργαστήρι του ∆ήμου.
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1897 συστάθηκε ο Δήμος Αγίων Παρασκιών με έδρα τις Αγιές Παρασκιές και συμπεριελάμβανε τα χωριά “Επάνω και Κάτω Αστρακούς, Βαρβάρους, Κελιά, Φιλίσια, Αστρίτσι, Χουδέτσι, Μελέσες, Αγ. Βασίλειον, Σκυλούς, Πεζά, Καταλαγάρι, Κουνάβους, Κώμες, Ζαγουριάνους (Μετόχι), Γαλατάν, Βόνη, Μουρτζανόν (Μετόχιον του Τεκέ), Σπηλιώτισσα (Σιναϊτική Μονή), Πατσίδες”. Δεδομένου ότι η περιοχή ήταν αρκετά εύφορη, ο ∆ήμος ήταν από τους πλουσιότερους της Κρήτης και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα.
Ομάδα από κατοίκους του χωριού έλαβε μέρος στην επανάσταση του Θερίσου το 1905, στο πλαίσιο της κρητικής επανάστασης για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής, στο χωριό εγκαταστάθηκαν οι Γερμανοί, οι οποίοι, εγκατέστησαν στην περιοχή αποθήκες πυρομαχικών και οργάνωσαν αντιαεροπορική άμυνα γύρω από το χωριό. Οι κάτοικοι προσπαθούσαν με κάθε μέσο να αντιμετωπίσουν τους κατακτητές. Οργάνωσαν ομάδες αντίστασης με τη συμμετοχή στρατιωτών που επέστρεψαν από την Αλβανία και νεαρών ατόμων. Ορισμένοι μάλιστα είχαν οργανωθεί στα γύρω βουνά όπου ανέπτυξαν αντιστασιακή δράση.
Από το χωριό κατάγεται ο ζωγράφος Στέφανος Νικολαΐδης (1814-1907), γνωστός από τα ιστορικά του σημειώματα και από τις αγιογραφίες του. Αγιογραφίες του Στέφανου Νικολαΐδη βρίσκονται στον παλιό ναό του Αγίου Μηνά, του Αγίου Τίτου και της Αγίας Ζώνης στις Αγιές Παρασκιές.
Αναζητήστε...
- Την πλατεία του Αγ. Γεωργίου στο πάνω χωριό με το άγαλμα του γλύπτη Παρμακέλη και τα γραφικά καφενεδάκια.
- ∆υτικά του χωριού, πάνω στον κεντρικό δρόμο και δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου βρίσκεται η Βρύση του Αλή Εφέντη που χτίστηκε το 1728. Παρατηρήστε την επιγραφή της που σε αραβική γραφή γράφει: «Ο αλή Εφέντης τη δωρίζει με την καρδιά του για να πίνουν οι διαβάτες, εις μνήμην της Χανούμ Λουχουνά». Η βρύση σήμερα ανακαινισμένη αποτελεί κόσμημα για την περιοχή.
- Το παλιό πετρόχτιστο καλντερίμι (θέση Τζαγκάρη Καλάμι), στους πρόποδες του λόφου του χωριού.
Διαγωνισμός χωρικής οινοποίησης
Ο διαγωνισμός χωρικής οινοποίησης αποτελεί αυτοτελές και αναπόσπαστο συνδεδεμένο τμήμα των «∆ρόμων του Κρασιού» και έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια ως συμμετοχικός θεσμός και αναβιώνει το έθιμο που θέλει όλους τους παραγωγούς της περιοχής να ανοίγουν τα βαρέλια τους και να διαγωνίζονται με κριτές επαγγελματίες οινολόγους. Ο διαγωνισμός αυτός γίνεται το μήνα Νοέμβρη στις Αγιές Παρασκιές και συμμετέχουν με δείγματα πολλοί παραγωγοί από όλη τη Κρήτη, ενώ αμέτρητοι είναι οι επισκέπτες από όλο το νησί που καταφτάνουν για να δοκιμάσουν κρασιά αλλά και εδέσματα που ετοιμάζουν ο Πολιτιστικός Σύλλογος, οι γυναίκες του χωριού και ο ∆ήμος.
Είναι χαρακτηριστική η άποψη των οινολόγων–κριτών του διαγωνισμού ότι η ποιότητα της χωρικής οινοποίησης στην περιοχή έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια εξ αιτίας και του διαγωνισμού χωρικής οινοποίησης. Επιπλέον στοιχείο επιτυχίας της εκδήλωσης είναι ότι δεν περιορίζεται σε μια βραδιά γευσιγνωσίας, αλλά περιλαμβάνει ομιλίες από διακεκριμένους γνώστες των θεμάτων της οινοποίησης του αμπέλου των καλλιεργειών κλπ. (π.χ. διήμερο οίνου και αμπέλου) καθώς και σημαντικές παράλληλες πολιτιστικές εκδηλώσεις (συναυλίες, θεατρικά, προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ, εικαστικά, εκθέσεις τοπικών προϊόντων κ.ά.).
