Πολύ κοντά στην Ιερά Μονή Επανωσήφη, στις νοτιοανατολικές πλαγιές του υψώματος Όφις θα συναντήσετε τα ∆αμάνια. Το όνομα του χωριού, κατά τον αρχαιολόγο Ν. Πλάτωνα προέρχεται από τον αρχαίο τύπο ∆αμάνα και αυτός από το ∆α Μα, που σημαίνει Μητέρα Γη. Η παλιότερη γραπτή αναφορά του χωριoύ βρίσκεται σε ένα συμβόλαιο του 1302, από το συμβολαιογράφο του Χάνδακα Brixano, όπου αναφέρεται ως Demanie. Η κύρια ενασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονται από το χωριό Τσίβλικ της περιοχής Σελεύκειας της Μ. Ασίας. Χρειάστηκε πολλή δουλειά για να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους, να δημιουργήσουν νέες περιουσίες σε βουνά ακαλλιέργητα.
Κοντά στο χωριό, στη θέση Κουρήνα βρέθηκε το 1915 από τον αρχαιολόγο Ξανθουδίδη, θολωτός μινωικός τάφος υστερομινωικής περιόδου. Είναι κτισμένος σύμφωνα με το μυκηναϊκό σύστημα. Έχει δρόμο μήκους 10μ. και πλάτους 1μ. και νεκρικό θάλαμο διαστάσεων 4Χ2,80 και ύψους 4μ. με δάπεδο στρωμένο με πλάκες. Ανασκάφηκε από τον Ξανθουδίδη και βρέθηκαν τρεις κιβωτιόσχημες λάρνακες από πηλό, καθώς επίσης και διάφορα κτερίσματα. Χρονολογείται από την Υστερομινωική εποχή, το 13ο αιώνα π.Χ..
Μέσα και γύρω από τον οικισμό υπάρχουν επίσης αρκετοί ναοί που είναι επισκέψιμοι όπως ο καθεδρικός του Τιμίου Σταυρού ο οποίος ανακαινίσθηκε το 1996 και οι Άγιοι Πάντες στο κοιμητήριο. Βόρεια της λίμνης στην κορφή του λόφου Κεφάλα είναι τα ερείπια του παλιού χωριού των ∆αμανίων που υπήρξε τρανό Τουρκοχώρι και από εκεί η θέα στη λιμνοδεξαμενή είναι φανταστική ενώ στο νότιο άκρο της λίμνης βρίσκεται το εντυπωσιακό και παμπάλαιο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής.
Κάτω από το χωριό, η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε το 2003 αξιοποιώντας τα νερά παραποτάμου του Αναποδάρη, έχει μετατραπεί σε έναν πολύ σημαντικό υδροβιότοπο για τα μικροπούλια της ευρύτερης περιοχής. Η λίμνη είναι από τις πιο όμορφες που διαθέτει όλη η Κρήτη και σε συνδυασμό με το γαλήνιο τοπίο τριγύρω αποτελούν μια θαυμάσια πρόταση για μια μικρή απόδραση όχι πολύ μακριά από το Ηράκλειο. Υπάρχει μονοπάτι και χωματόδρομος περιμετρικά της λίμνης για περπάτημα και παρατήρηση των λουλουδιών και των πουλιών. Στους λάτρεις της παρατήρησης ορνιθοπανίδας συστήνουμε να συνδυάσουν μια επίσκεψη στη λίμνη των ∆αμανίων και των Αρμανωγείων.
