Αχεντριάς - Πύργος

Ο Αχεντριάς, ή Οχεντριάς (το χωριό με τις πολλές Οχέντρες, φίδι της Κρήτης) είναι από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα ζωντανού κτηνοτροφικού χωριού των Αστερουσίων. Χωροθετείται σε ένα μικρό καλλιεργημένο οροπέδιο δυτικά του Ασφεντυλιά, και βορειότερα από τους γκρεμούς και τα φαράγγια που καταλήγουν στη νότια ακτογραμμή. Η αισθητική αξία του οροπεδίου του Αχεντριά είναι μεγάλη, όπως και η οικολογική του σημασία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Προστατευόμενης Περιοχής των Αστερουσίων.

Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγουν είναι τα παράγωγα της εκτροφής αιγοπροβάτων (κρέας, γάλα και τυροκομικά προϊόντα) και είναι γνωστής ποιότητας και γεύσης το τυρί που παράγεται εδώ, στα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής μιτάτα της περιοχής.

Το χωριό βρίσκεται κάτω από το βουνό Ασφεντυλιάς, ιδανικό γεωγραφικό σημείο για ζεύξεις σχεδόν για όλη τη Νότια Κρήτη, αφού δεν έχει πολλά εμπόδια. Αυτός είναι ο λόγος που το 1970 εγκαταστάθηκε στην κορυφή του, στα 970,43μ., κεραία τηλεόρασης που ομολογουμένως αλλοιώνει την απολαυστική θέα προς ολόκληρη τη πεδιάδα της Μεσαράς, το Κρητικό Πέλαγος και τη νήσο Ντία. Σε αυτό το βουνό βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα, από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, για ένα πολύ σπάνιο απολίθωμα ζώου που εικάζεται ότι έζησε εδώ και μέχρι σήμερα δεν έχει ταυτοποιηθεί με κανένα προηγούμενο.

Από τον Αχεντριά ξεκινούν μερικά από τα ωραιότερα πεζοπορικά μονοπάτια της ορεινής αυτής ζώνης. Πινακίδες με χάρτες και περιγραφές που θα σας βοηθήσουν να τα προσεγγίσετε με ασφάλεια, θα βρείτε στις αφετηρίες των μονοπατιών. Τα πιο ωραία είναι η διαδρομή που ανέκαθεν συνέδεε τον Αχεντριά με το Ιερό μοναστήρι του Αγίου Νικήτα, με το περίφημο φοινικόδασος και την πηγή νερού, την Κεφαλοβρύση. Στη θάλασσα της παραλίας του Αγίου Νικήτα, οι κτηνοτρόφοι, ακόμα και σήμερα, γύρω στα τέλη της άνοιξης, συνηθίζουν να κάνουν μπάνιο τα πρόβατά τους για να τα καθαρίζουν.

Άλλες δύο ωραίες διαδρομές συνδέουν τον Αχεντριά με τον παραθαλάσσιο οικισμό Μαριδάκι δια μέσου δύο φαραγγιών. Το ένα είναι το Λιγιοφάραγγο και το άλλο ο Λιχνιστής.

Εκκλησίες, γιορτές

Ναοί του χωριού είναι του Αγίου ∆ημητρίου, της Κοίμηησης της Θεοτόκου, του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στις 6 Αυγούστου εορτάζεται με πανηγύρι στον Αχεντριά η Μεταμόρφωση του Σωτήρα. 

Μικρό γραφικό χωριουδάκι, σχεδόν ακατοίκητο που χάνεται μέσα στο καφε-γκρι της πέτρας των Αστερουσίων. Θα το συναντήσετε στη διαδρομή από τους Παρανύμφους προς την Εθιά ή αντίστροφα. Το χωριό υπάρχει τουλάχιστον από το 1853 οπότε και αναφέρεται για πρώτη φορά σε διοικητική καταγραφή επί Ενετοκρατίας. Η Μουρνιά είναι το χωριό αναφοράς για όσους αποφασίσουν να κατέβουν το τεχνικό φαράγγι «Μεσοσφήνι».

Το χωριό των Αστερουσίων αντλεί τη φήμη του ουσιαστικά από το φαράγγι και τον καταρράκτη του Αμπά που, όταν είναι ενεργός (από τέλη φθινοπώρου μέχρι τέλη άνοιξης) σχηματίζει υδατόπτωση 140 μ., το τελευταίο χαρουπόδασος του νησιού και τις καταπληκτικές παραλίες και ακτογραμμές που ξεδιπλώνονται δυτικά και ανατολικά του.

Το δομημένο περιβάλλον του εποχικού παραθεριστικού οικισμού δεν θα πρέπει να σας αποτρέψει από το να τον επισκεφτείτε, μια και εκτός από τα συγκλονιστικά τοπία που θα δείτε και τις διαδρομές που μπορείτε να κάνετε, θα απολαύσετε μεζέδες και ρακές στα ταβερνάκια, και αν βρεθείτε εδώ στην καθιερωμένη Αυγουστιάτικη γιορτή κακαβιάς, χορούς και μουσικές από ντόπια μουσικά σχήματα. Το όνομα του οικισμού οφείλεται στις τρεις εκκλησιές, τη Μεταμόρφωση Σωτήρα, τον Άγιο Γεώργιο και της Παναγίας που βρίσκονται στο χωριό. 

Xιλιομετρική απόσταση από Ηράκλειο: 49,5

Υπηρεσίες: ∆ημοτικό Κατάστημα, Κ.Ε.Π., Κ.Α.Π.Η., αστυνομικό τμήμα, πυροσβεστική υπηρεσία, περιφερειακό ιατρείο, τράπεζες, ταχυδρομείο, παραδοσιακές ταβέρνες και καφενεία, εμπορικά καταστήματα, δημοτικό αναψυκτήριο, καταλύματα, λαϊκή αγορά.

Ο Πύργος είναι το μεγαλύτερο χωριό της ρίζας των Αστερουσίων. Το κεφαλοχώρι της περιοχής όπου συγκεντρώνονται οι περισσότερες υπηρεσίες εξυπηρέτησης των κατοίκων της νότιας πλευράς του ∆ήμου.

Η ιδιαίτερα ευνοϊκή χωροθέτησή του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και ανάδειξή του σε κεντρικό οικισμό της νότιας πλευράς του Δήμου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Μεσαράς. Όντας χτισμένος στους πρόποδες των επιβλητικών Αστερουσίων, αλλά και ανάμεσα και πάνω σε λόφους που του παρείχαν καλή οπτική προς όλη την πεδιάδα, του εξασφάλιζε προστασία έναντι εισβολέων παλαιότερων εποχών. Το ίδιο το όνομά του δηλώνει την οχυρωματική του θέση, ενώ, κατά μια υπόθεση, συνδέεται με τον ενετικό Πύργο που ήταν χτισμένος στην κορυφή του «Απάνω Πύργου», του βραχώδη και άγονου λόφου στα ανατολικά του χωριού.

Ο Πύργος περιβάλλεται και από 3 ρέματα με εποχικούς χειμάρρους που συγκεντρώνουν τα βρόχινα νερά αυτής της πλευράς των Αστερουσίων καλύπτοντας τις ανάγκες ύδρευσης των κατοίκων και άρδευσης των καλλιεργειών τους στη Μεσαρά, την πιο εύφορη πεδιάδα της Κρήτης που απλώνεται στα πόδια του χωριού. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και παράγονται λάδι, επιτραπέζια σταφύλια και μεγάλη ποικιλία λαχανικών.

Ο Πύργος είναι και κέντρο πολιτιστικών και άλλων εκδηλώσεων για τα χωριά του νότιου τμήματος του νομού Ηρακλείου πολλές από τις οποίες διοργανώνονται στο τεχνητό αλσύλλιο που θα συναντήσετε στα ανατολικά του χωριού. Τα τελευταία χρόνια έχει θεσμοθετηθεί και η διοργάνωση του πυργιανού καρναβαλιού.

Στο Πύργο λειτουργεί επίσης παιδική βιβλιοθήκη, ένας ζωτικός χώρος για τους μικρούς μαθητές που προσφέρει πλήθος δραστηριοτήτων.

ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ...

• Λόφος του «Κακόπλαγου»: Είναι ο ένας από τους λόφους όπου είναι χτισμένος ο Πύργος και από εδώ ξεκινά παλιό μη συντηρημένο μονοπάτι που ένωνε παλιά τον Πύργο με το χωριό Μουρνιά.
• Λόφος της «Κεφάλας»: Ακόμα ένας λόφος του Πύργου στην κορυφή του οποίου είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα. Από εδώ ξεκινά παλιό και μη συντηρημένο μονοπάτι που οδηγεί στο χωριό Πρινιά.
• Η κοιλάδα των Καράβων: Ανάμεσα στους δύο λόφους Κακόπλαγο και Κεφάλα σχηματίζεται μία μικρή κοιλάδα, η κοιλάδα των Καράβων, ή αλλιώς, Καβούσι, με πυγαία νερά και πλούσια δενδρώδη βλάστηση κυρίως από πλατάνια και καρυδιές. Τα νερά της εκεί πηγής του Αγίου Μάμα διοχετευόμενα από αγωγούς κινούσαν τους αλευρόμυλους που υπήρχαν στη δυτική πλευρά του Κακόπλαγου. Από εκεί τα νερά των αλευρόμυλων με τοξωτό κρεμαστό αγωγό διοχετεύοταν πάνω από το χείμαρρο στην απέναντι πλευρά και, συνεχίζοντας με άλλο αγωγό με τη μορφή αλυσίδας, κινούσαν άλλους αλευρόμυλους. Υποστηρίζεται ότι υπήρχαν 18 τέτοιοι αλευρόμυλοι. Λόγω της οριζόντιας φτερωτής που είχαν κατατάσσονται στο βυζαντινό τύπο αλευρόμυλων, ενώ από την κτιριακή τους αρχιτεκτονική πιστεύεται ότι κάποιοι χτίστηκαν την περίοδο της Ενετοκρατίας και άλλοι επί Τουρκοκρατίας, αλλά πάντα με την ίδια δομή και αρχιτεκτονική.
• Λόφος «τα Αρχοντικά» με τους ημίλευκους γρανιτένιους βράχους, όπου είχε την έδρα του ο ενετός τοπικός άρχοντας και από αυτόν πήρε το όνομά της η περιοχή. ∆ίπλα και βόρεια αυτής της κατοικίας υπήρχε πηγή διαμορφωμένη σε περίτεχνη κρήνη για την ύδρευση του άρχοντα, η οποία σώθηκε με το όνομα Αρχόντισσα. Ελάχιστα ερείπια τόσο της κατοικίας όσο και της κρήνης σώζονται μέχρι σήμερα για να εκπέμπουν την αίγλη και την αύρα της εποχής.
• Εκκλησίες: Ναός της Αγίας Ειρήνης / δίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Κωνσταντίνου, διακοσμημένος με αξιόλογες τοιχογραφίες, ενώ στην κτητορική επιγραφή αναφέρεται η χρονολογία 1314-1315. Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και πολιούχος του χωριού (όπου σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε μοναστήρι με καλόγριες) / Ναός του Αγίου Ραφαήλ / Ναός της Αγίας Παρασκευής και του Προφήτη Ηλία.
• Πανηγύρι του Πύργου στις 5-6 Αυγούστου.