Αχεντριάς - Μονή Αγίου Νικήτα

Ο Αχεντριάς, ή Οχεντριάς (το χωριό με τις πολλές Οχέντρες, φίδι της Κρήτης) είναι από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα ζωντανού κτηνοτροφικού χωριού των Αστερουσίων. Χωροθετείται σε ένα μικρό καλλιεργημένο οροπέδιο δυτικά του Ασφεντυλιά, και βορειότερα από τους γκρεμούς και τα φαράγγια που καταλήγουν στη νότια ακτογραμμή. Η αισθητική αξία του οροπεδίου του Αχεντριά είναι μεγάλη, όπως και η οικολογική του σημασία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Προστατευόμενης Περιοχής των Αστερουσίων.

Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και λιγότερο με τη γεωργία. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγουν είναι τα παράγωγα της εκτροφής αιγοπροβάτων (κρέας, γάλα και τυροκομικά προϊόντα) και είναι γνωστής ποιότητας και γεύσης το τυρί που παράγεται εδώ, στα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής μιτάτα της περιοχής.

Το χωριό βρίσκεται κάτω από το βουνό Ασφεντυλιάς, ιδανικό γεωγραφικό σημείο για ζεύξεις σχεδόν για όλη τη Νότια Κρήτη, αφού δεν έχει πολλά εμπόδια. Αυτός είναι ο λόγος που το 1970 εγκαταστάθηκε στην κορυφή του, στα 970,43μ., κεραία τηλεόρασης που ομολογουμένως αλλοιώνει την απολαυστική θέα προς ολόκληρη τη πεδιάδα της Μεσαράς, το Κρητικό Πέλαγος και τη νήσο Ντία. Σε αυτό το βουνό βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα, από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, για ένα πολύ σπάνιο απολίθωμα ζώου που εικάζεται ότι έζησε εδώ και μέχρι σήμερα δεν έχει ταυτοποιηθεί με κανένα προηγούμενο.

Από τον Αχεντριά ξεκινούν μερικά από τα ωραιότερα πεζοπορικά μονοπάτια της ορεινής αυτής ζώνης. Πινακίδες με χάρτες και περιγραφές που θα σας βοηθήσουν να τα προσεγγίσετε με ασφάλεια, θα βρείτε στις αφετηρίες των μονοπατιών. Τα πιο ωραία είναι η διαδρομή που ανέκαθεν συνέδεε τον Αχεντριά με το Ιερό μοναστήρι του Αγίου Νικήτα, με το περίφημο φοινικόδασος και την πηγή νερού, την Κεφαλοβρύση. Στη θάλασσα της παραλίας του Αγίου Νικήτα, οι κτηνοτρόφοι, ακόμα και σήμερα, γύρω στα τέλη της άνοιξης, συνηθίζουν να κάνουν μπάνιο τα πρόβατά τους για να τα καθαρίζουν.

Άλλες δύο ωραίες διαδρομές συνδέουν τον Αχεντριά με τον παραθαλάσσιο οικισμό Μαριδάκι δια μέσου δύο φαραγγιών. Το ένα είναι το Λιγιοφάραγγο και το άλλο ο Λιχνιστής.

Εκκλησίες, γιορτές

Ναοί του χωριού είναι του Αγίου ∆ημητρίου, της Κοίμηησης της Θεοτόκου, του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στις 6 Αυγούστου εορτάζεται με πανηγύρι στον Αχεντριά η Μεταμόρφωση του Σωτήρα. 

Το αυτοφυές δάσος φοινίκων του Θεόφραστου στον Άγιο Νικήτα είναι μία μικρή όαση στην άδεντρη ακτογραμμή. Υδροδοτείται και από την Κεφαλοβρύση, μια σταθερής παροχής πηγή νερού στη μέση περίπου της πράσινης λωρίδας. Το φοινικόδασος αποτελείται από φοίνικες του είδους theophrastis (κρητικός φοίνικας) που απαντά σε λίγα μέρη της Κρήτης και γι’ αυτό προστατεύεται από τη Δασική Υπηρεσία που έχει τοποθετήσει περίφραξη γύρω από αυτό, προκειμένου να αποφευχθεί η βόσκηση από τα κατσίκια.

O Κρητικός Φοίνικας ή Φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) είναι ένας μικρός φοίνικας, ενδημικός στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου, με πολύ περιορισμένη εξάπλωση σε λίγες περιοχές, κυρίως της Κρήτης και συγκεκριμένα στο Βάι (μια παραλία στο νομό Λασιθίου), στην παραλία της Πρέβελης (στη νότια ακτή του Νομού Ρεθύμνης) και στα Αστερούσια, όπου βρίσκεστε, που είναι το μόνος μέρος στην Κρήτη που φύεται σε αρκετή απόσταση απ' τη θάλασσα.

Βιολογία του είδους

Ο φοίνικας φτάνει τα 15 μ. ύψος, συνήθως με πολλούς λεπτούς κορμούς. Τα φύλλα είναι πτεροειδή, με μάκρος 2-3 μ, με τα πολυάριθμα, άκαμπτα, γκριζοπράσινα, γραμμικά φυλλάρια 15-50 εκατ. μήκος σε κάθε πλευρά του κεντρικού μίσχου. Ο καρπός είναι ωοειδής, κίτρινο-καφέ δρύπη, με 1,5 εκατ. μάκρος και 1 εκατ. σε διάμετρο, και περιέχει ένα μόνο μεγάλο σπόρο. Ως φοίνικας θυμίζει περισσότερο τον Phoenix dactylifera, τη γνωστή μας χουρμαδιά που φύεται στις ερήμους Σαχάρα και της Αραβίας, αλλά, σε κάποιες περιπτώσεις, θυμίζει και τον Phoenix canariensis με πιο ασημοπράσινο χρώμα φυλλώματος. Για αυτό υποστηρίζεται πως ο φοίνικας του Θεοφράστου είναι ο αρχαίος πρόγονος και των δυο αυτών ειδών, ο οποίος είναι μικρότερος σε διαστάσεις (τα ενήλικα φυτά φτάνουν μόνο 10-15 μ.) και η σάρκα του καρπού του (του ‘χουρμά’) δεν αξίζει να φαγωθεί επειδή είναι πάρα πολύ λεπτή και ινώδης και έχει μια στυφή γεύση, αν και μερικές φορές οι καρποί του τρώγονται από τους ντόπιους. 

Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικήτα και θεωρείται από πολλούς πιστούς θαυματουργό. Ο ιερός αυτός τόπος ήταν ερημητήριο και σκήτη πνευματικής άσκησης κυρίως από τους μοναχούς της Μονής Κουδουμά́.

Ο ιερός ναός είναι χτισμένος σε σπηλαιώδη κοιλότητα και με βάση τον ελάχιστα διατηρούμενο τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού, σε δυο αλλεπάλληλα στρώματα, η Μονή φαίνεται ότι ιδρύθηκε τον 14ο-15ο αι., όταν ο αναχωρητισμός είχε διαδοθεί ευρέως στην περιοχή των Αστερουσίων. Αριστερά του ιερού Βήματος, σε μικρότερο σπήλαιο που λειτουργεί ως Διακονικό, λέγεται ότι ρέει αγίασμα από σταλακτίτες. Σήμερα υπάγεται διοικητικά στην Ιερά Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου.

Το μοναστήρι είναι κατάφυτο από ελαιόδεντρα και άλλα οπωροφόρα δέντρα, ενώ διαθέτει ένα συγκρότημα με αρκετά κελιά, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν και επισκέπτες κατόπιν συνεννόησης με το επιστάτη που διαμένει μόνιμα εκεί