Ελτυνια

Στην επικράτεια της αρχαίας Ελτυνίας βρίσκονται σήμερα οι Κουνάβοι, τα Πεζά, το Καταλαγάρι, οι Ζαγουριάνοι και οι Κώμες. Η Ελτυνία ήταν ανεξάρτητη πόλη με δική της νομοθεσία, αυστηρή κοινωνικοπολιτική οργάνωση και αριστοκρατικό πολίτευμα. Σποραδικά αλλά αξιόλογα ευρήματα επιβεβαιώνουν τη θέση της αρχαίας πόλης εδώ, όπως επιγραφές, μία ωραία επιτύμβια στήλη με παράσταση νεαρής γυναίκας και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αρχαϊκών χρόνων (7ος-6ος αι. π.Χ.) στη θέση Ελληνικά. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεωμετρικό νεκροταφείο (11ος-8ος αι. π.Χ.) τμήμα του οποίου έχει ανασκαφεί στη θέση Βαθειάδες, ενώ στον ίδιο χώρο έχουν ανασκαφεί και ρωμαϊκοί τάφοι (2ος αι. μ.Χ.). Ανάγλυφα αναθηματικά πλακίδια ελληνιστικών χρόνων (4ος-1ος αι. π.Χ.) έχουν βρεθεί στη θέση Σκεντέρι. Στην ίδια θέση υπάρχουν θεμέλια κτηρίων αλλά και κεραμικός κλίβανος. Κτήρια ρωμαϊκών χρόνων έχουν ανασκαφεί κοντά στον οικισμό των Ζαγουριάνων στη θέση Ελληνικά.