Καστελος Μελεσων

Βυζαντινό – υψόμετρο 375μ.

Σε ύψωμα ανατολικά από το χωριό Μελέσες του Νομού Ηρακλείου υπάρχουν τα λίγα απομεινάρια ενός Βυζαντινού κάστρου που κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιήθηκε και από τους Ενετούς.

Σώζεται σε μεγάλη έκταση η οχύρωση ενώ στη βόρεια πλευρά του διατηρούνται κατασκευές που πιθανόν ήταν πύργος. Στη θέση αυτή πιστεύεται ότι βρισκόταν το χωριό Castello del Betto, που αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα με 37 κατοίκους το 1583.

Στον Κάστελλο Μελεσών υπάρχει φρούριο στο οποίο αναφέρεται ο Basilicata στο χάρτη του. Αναφέρεται σε αυτόν με το όνομα Castel del Cornaro. Τον ίδιο χάρτη αναφέρει και ο G. Gerola μεταφέροντας την ονομασία του φρουρίου. Συμπληρώνει κι ένα άλλο όνομα του οχυρού, Castel del Betto, που βρίσκει σε άλλους καταλόγους κρητικών χωριών. Αμέσως μετά παρατηρεί πως δεν γνωρίζουμε την ακριβή θέση των δύο αυτών τοποθεσιών. Στην περιγραφή του το ονομάζει μεσαιωνικό (medioevale). Ο Σ. Σπανάκης επαναλαμβάνει την πληροφορία του Στέφανου Βυζάντιου ότι μισό μίλι ανατολικά από τις Μελέσες (ακριβής θέση του Κάστελου σε σχέση με το χωριό) βρίσκονται τα ερείπια ενός χωρίου, «Κάστελος λεγόμενος, έχον και ερείπια δύο εκκλησιών». 

Στο χώρο του φρουρίου σώζονται δεξαμενές με ερειπωμένη εκκλησία της Παναγίας, τοιχοποιίες που ανήκουν σε κατοικίες και μια κρήνη, που φέρει τη χρονολογία 1594.

Είναι σπάνιο να υπάρχουν δύο μεγάλα μεσαιωνικά φρούρια σε τόσο μικρή απόσταση (Κάστελλος Μελεσών-Κάστελλος Καταλαγαρίου). Στην ευρύτερη περιοχή των Μελεσών έχουν εντοπιστεί οικιστικά και ταφικά κατάλοιπα των Υστερομινωικών χρόνων.

Στις Μελέσες πάλι και στη θέση Πατητήρια ή Πατητηράκι σώζεται τμήμα θολοσκέπαστου πατητηριού.