Το Ροτάσι (αρχαίο Ρύτιον) βρίσκεται στις βόρειες κλιτύες των Αστερουσίων, στους πρόποδες του υψώματος Ασφεντυλιάς. Ήταν μία από τις αρχαίες πόλεις της κεντρικής Κρήτης των Αρχαϊκών – Ελληνιστικών χρόνων και μία από τις πόλεις που ο Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Στη Ροτασανή Κεφάλα υπάρχουν σήμερα τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ρύτιον. Γύρω από το λόφο και χαμηλά έχει αποκαλυφθεί εκτεταμένη νεκρόπολη των γεωμετρικών χρόνων με στοιχεία χρήσης από τους μινωικούς χρόνους. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο γεωμετρικός θολωτός τάφος που ανέσκαψε ο Ν. Πλάτων και ο οποίος περιείχε πάνω από 40 ταφές, σημαντικό αριθμό αγγείων αλλά και μια σαρκοφάγο, όπως επίσης πολλά σιδερένια όπλα, περόνες, πόρπες, ασημένιες καρφίδες και μία χρυσή, καθώς τέλος χρυσούς δακτυλίους και ελάσματα με τα οποία διακοσμούσαν τα ενδύματα των νεκρών. Μέρος των ευρημάτων εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Αξιόλογα είναι και τα ευρήματα των μινωικών χρόνων, όπως ο θησαυρός χάλκινων εργαλείων και όπλων που βρέθηκε στη θέση Ασπρολίβαδα, σε χώρο όπου έχει εντοπιστεί μινωικός οικισμός, όπως και ομάδα εντυπωσιακών λίθινων αγγείων από οφείτη από τη θέση Λιβαδείτης. Τέλος στη θέση Ξερόκαμπος έχει ανασκαφεί τμήμα ρωμαϊκής εγκατάστασης και στις θέσεις Εμπασός και Φαρμακαρά έχει ανακαλυφθεί γεωμετρικό νεκροταφείο.
Τρεις εκκλησίες της περιόδου της Ενετοκρατίας (1211-1669) βρίσκονται πάνω στο λόφο της Κεφάλας, ο ναός του Αγίου Ευμενίου στην κορυφή που έχει σήμερα αναστηλωθεί, ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Ιωάννη στη ανατολική κλιτύ και ο ναός του Αγίου Γεωργίου στη βόρεια πλαγιά μέσα στο χωριό.
Από το χωριό ξεκινάει ένα ωραίο μονοπάτι που ανέκαθεν συνέδεε τον οικισμό με την Εθιά. Σχετική σήμανση και οδηγίες θα βρείτε στην αφετηρία του μονοπατιού.
